Steek eens een tandje bij - alles over tandwielen
Commençons par le texte intégral de ce chapitre extrait du livre 100 paarden onder de motorkap.
Ce chapitre correspond à peu près au premier numéro de la revue GARAGASTEN (cliquer ici), que l'on peut toujours télécharger sur le site du même nom , et dont le pendant francophone Les ACCROS DE L'AUTO a publié les mêmes revues, depuis 2002. Pour y accéder, il faut entrer dans le site, se rendre dans l'onglet "garagastenkrant", puis ouvrir le sous-onglet "bekijk alle vorige nummers". Le numéro intitulé "alles over tandwielen" était en fait le tout premier de la série (il faut donc sélectionner la première année de parution, pour voir apparaître les numéros de cette année-là, puis cliquer sur la couverture de celui-là, pour télécharger le fichier pdf correspondant). L'intérêt, c'est qu'on peut également voir tous les numéros parus en français, et donc comparer les versions pour en déduire le vocabulaire utile.
Voici donc d'abord le texte. Des commentaires suivront prochainement, avec des explications du vocabulaire, de la grammaire, des expressions usuelles, etc ... Bonne lecture.
Tandwielen, de naam zegt het zelf, zijn schijven met tandjes aan de buitenrand. En de reden waarom ze zo populair zijn, is duidelijk: je kunt er heel eenvoudig krachten mee overbrengen. Stel je even twee tandwielen voor die in elkaar grijpen. Als je het ene tandwiel in beweging zet, begint ook het andere te draaien. Vanzelf, zonder dat jij iets hoeft te doen. En als je even logisch meedenkt, dan begrijp je dat de twee tandwielen in een verschillende richting draaien : het ene met de wijzers van de klok mee, het andere tegen de wijzers van de klok in. Of, om het met een geleerd woord te zeggen, de draaizin van de wielen verandert.
Laten we de proef op de som nemen. Met de slazwierder uit de keuken bijvoorbeeld, dat handige apparaat om pasgewassen sla droog te zwieren. Aan de binnekant van het deksel zie je drie tandwielen zitten: het grootste is een holle schijf met tandjes aan de binnenkant, in die holle schijf zit een tweede, kleiner tandwiel dat de verbinding vormt met het derde en kleinste tandwiel. Door aan de hendel op het deksel te draaien, breng je het grote tandwiel in beweging en wat zie je? Ook de twee andere tandwielen draaien mee. Maar niet even snel. Hoe kleiner het tandwiel, hoe sneller het draait. En omdat het kleinste tandwiel in verbinding staat met de slakom, zal die kom razendsnel rondjes draaien. Zo snel zelfs dat de sla tegen de rand van de kom wordt gedrukt en al het water eraf druipt. Dankzij de slazwierder weet je dat het effect van een tandwieloverbrenging helemaal bepaald wordt door de grootte van de schijven. Een groter tandwiel draait altijd trager en met meer kracht dan een kleiner tandwiel. Anders gezegd, omdat jij traag maar krachig aan de hendel draait, wordt de sla in de kom supersnel gezwierd.
Je weet vast wel waar de toerenteller van een auto zit. Dat apparaatje meet hoeveel toeren de motor van een auto per minuut draait. Als zo'n toerenteller goed in de gaten houdt, dan merk je dat een motor meestal tussen de 2500 en de 3000 toeren maakt. Als de auto 30 km per uur rijdt, maar ook als hij 120 km per uur rijdt. Hoe kan dat ? De versnellingsbak zorgt ervoor dat de snelheid van de motor min of meer dezelfde blijft, terwijl de auto versnelt of vertraagt.
En het is geen toeval dat een versnellingsbak overvol tandwielen zit. Sommige daarvan hangen met een as aan de motor vast. En zo komt het dat een klein tandwiel gaat draaien als de auto in eerste versnelling vertrekt. Een veel groter tandwiel dat daartegenaan staat, begint van zelf mee te draaien, maar dan veel trager. En net dat laatste tandwiel hangt met een as vast aan de wielen van de auto. Die draaien dus ook heel langzaam. Als je sneller wilt rijden, dan schakel je naar de tweede versnelling en zet je in de plaats van het grote tandwiel een kleinere schijf in beweging. Op die manier gaan je wielen sneller draaien, terwijl de snelheid van je motor en van het eerste tandwiel gelijk blijft. Met de derde, de vierde en de vijfde versnelling zet je telkens nog kleinere tandwielen in beweging.
Self Study
